در تاریخ مبلمان، مبلهای پرتزئینات و اشرافی و پرزرقوبرق سالهای ابتدای قرن هجدهم و در زمان امپراطوری معروف لویی پانزدهم در دربار فرانسه طراحی و ساخته میشد، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار هستند.
نظر به اینکه امروزه توجه و علاقه به مبلمان کلاسیک هنوز و بعد از گذشت سال‌ها بین مردم و علاقمندان به دکوراسیون و مبلمان بصورت بسیار زیادی وجود دارد. اهمیت بررسی تاریخ و ریشه‌های فرهنگی، هنری و فنی این سبک خاص از مبلمان بسیار زیاد به نظر میرسد.
مبلمان سبک لویی پانزدهم به عنوان بخش مهمی از تاریخ مبلمان کلاسیک شناخته میشود و موضوع این مقاله معرفی و بررسی این سبک خاص و جایگاه آن در تاریخ مبلمان است.
مبلمان سبک لویی پانزدهم بین سال های 1715تا 1760 ساخته می شد. به این سبک از مبلمان سبک “روکوکو” و یا “پُمپادور” نیز گفته میشود. مبلمان سبک لویی پانزدهم با فرمهای منحنی، سبک، نا متقارن و راحتی و ارگونومی به سبک زمان خود مشخص میشوند. این سبک مبلمان جایگزین مبلهای سنگین، حجیم و پرآرایه دوره لویی چهاردهم شد. سبک لویی پانزدهم دارای سه دوره متوالی است:
دوره اول: (1715-1730) که به “دوره جانشینی” معروف است(زمان مابین مرگ لویی چهاردهم تا به سلطنت رسیدن لویی پانزدهم) در این دوره مبلمان همچنان از فرمهای هندسی، سنگین و پر آرایه سبک لویی چهاردهم پیروی میکند.
مبلمان رافل تجلی شکوه و زیبایی در این مقاله به شما درباره استایل لویی شانزدهم خواهد گفت.
دوره دوم: (1730-1750) دورهای که به عنوان “روکوکو” شناخته میشود. در این دوره مبل ها پر تزئینات، باشکوه، آراسته و نامتقارن هستند.
دوره سوم: (1750-1774) این دوره تا زمان مرگ پادشاه ادامه مییابد.یکی از خصوصیات اصلی این دوره واکنش در برابر افراط و تفریط تزئینات و جزئیات در سبک روکوکو آغاز میشود.
ویژگی اصلی مبلمان سبک لویی پانزدهم سادگی و سبکی و راحتی است. در این دوره دیگر مبلمان برای سالنهای بزرگ و مجللی چون سالن های کاخ ورسای ساخته نمیشود و درعوض بیشتر برای سالنهای کوچکتر و صمیمیتری که لویی پانزدهم با معشوقه‌هایش مادام دوپومپادور و مادام دوباری در آنها وقت می گذراند طراحی و ساخته می شدند.
به همین جهت نشیمنگاه ها و میزها به گونه‌ای طراحی و ساخته می شدهاند که بسته به نوع عملکرد آن، قابلیت جابجایی آسان و تنظیم مجدد را به راحتی داشته باشد.حال سوال اینجاست که چگونه می توانیم سبک لویی پانزدهم را تشخیص دهیم؟
چوب مبلمان:
رایجترین چوب‌های استفاده شده در مبلمان سبک لویی پانزدهم، چوب بلوط، گردو، راش صیقلی است که به شکل طبیعی یا لاکی (لاک سیاه، طلایی و یا قرمز) رنگ آمیزی شده با رنگ‌های ملایم (سفید، صورتی، آبی، یاسی، سبز روشن) است.
از دیگر چوب‌های بسیار معروف مورد استفاده در این سبک از مبلمان میتوان به چوب ماهون (ماهاگونی) و درخت آلو اشاره کرد.
چوب‌های حکاکی شده و طلاکاری شده که از دوره های قبل به جا مانده بودند در این دوره نیز همچنان بسیار رایج بودند. در سبک لویی پانزدهم از روکش‌های چوبی و رنگی بسیار استفاده میشد و صفحات مبلمان با نوارهای چوبی ظریف قاب میشدند.
نقش مایه ها:
در این دوره نقوش شطرنجی، لوزی، گل رز و خطوط هندسی بیشتر استفاده میشدند. از دیگر نقش مایه های مورد استفاده در این سبک تزئینات ترکیبی گلدان گل، منظرههای مختلف، شخصیتها، ریسه‌ها و انواع دسته گل بودند.
تزئینات مبل:
نقش مایه‌های سبک روکوکو اغلب همراه با زیاده روی و بسیار اغراق آمیز بود و فرمهای نامتقارن بیشتر الهام گرفته از فرم صدف بسیار به چشم میخورد. همچنین برگ آکانتوس، شاخ و برگ‌های درهم تنیده شده، پرندگان، دسته گلها و میوهها بسیار پرتکرار بودند.
در این دوره سبکی از مبلمان رایج شد که “شینوازری” یا “چینی” معروف شد. مبلمان چینی به سبکی از مبلمان گفته می شود که الهام گرفته از مبلمان و محصولات وارداتی از خاور دور به اروپا بود و توجه و تولید آن از اواخر دوران قرون وسطی آغاز شده بود.
از جمله نقشمایه‌های بسیار رایج در سبک چینی می توان به انواع گل ها، گل های پیچ و تاب خورده و گل های کوچک فرم ظروف چینی اشاره کرد که در روی صندلیها و مبل‌ها جایگزین نقش مایه صدف شدند.
در این دوره به انواع قفلها به عنوان یکی از مهمترین عناصر مبلمان توجه شد. این قفل ها معمولاُ از جنس برنز و مس بودند.
در این دوره از نظر فنی و نجاری ساختار چوبی مبل ها بسیار ظریف و پیچیده بودند. کلاف های چوبی سبک و برش خورده با اره مویی بودند. برای روکش ها از سنگ مرمر استفاده میشد که به رنگ‌های خاکستری، قرمز، صورتی، سبز، نارنجی و آبی بودند. پایه‌های تمام مبل ها و میزهای سبک لویی پانزدهم از نوع پایه “کابریوله” ( پایه تشکیل شده از 2 بخش که بر روی هم به شکل برعکس قرار میگرفتند و در کل فرم “اس” را تشکیل می دادند) بود. کابریوله در واقع نام نوعی حرکت پا در هنر باله است بطوریکه بالرین روی پنجه یک پا ایستاده و پای دیگر را روی زانوی خود خم می کند. ویژگی این پایه های زیبایی فرم و در عین حال سبکی بود. (کابریوله)
اجزای مبلمان سبک لویی پانزدهم
نشیمنگاه مبل های تک نفره به فرم ذوزنقه بودند که در جلو باز و در انتها کمی بسته میشدند و تکیه گاه صندلی ها به فرم ویولون بود.
در شناسایی مبل های تک نفره این سبک این نکته قابل ذکر است که اگر تکیه گاه مبل، صاف و مستقیم باشد به این مبل، مبل ملکه گفته می شود
صندلی ها همان ویژگی‌های مبل تک نفره را داشتند. دسته مبل ها مجهز به یک بالشتک بودند و دیگر در امتداد پایه جلو قرار نمیگرفته بلکه کمی عقب تر قرار می گرفتند.
یکی دیگر از آیتم های پر استفاده در سبک لویی پانزدهم صندلی راحتی اداری یا مطالعه بود که روکش آنها اغلب از چرم یا حصیر بود.
از دیگر صندلی های معروف اما در عین حال کمیاب صندلی ماکیز بود. مارکیز به برژه پهنی گفته می شود که پایه های کوتاه داشت چایگاه تکیه و نشیمن این صندلی پهت و راحت بود. این صندلی دونفره بود.
کاناپه:
کاناپه های این دوره اغلب سه نفره بوده و از چهار، شش یا هشت پایه تشکیل میشدند. بنا به تعداد کلی پایه ها در جلوی کاناپه دو، چهار و یا شش پایه قرار داشت. بطور کلی کاناپه سه نفره این دوره همان مبل تک نفره ملکه بود که در جهت افقی توسعه یافته و تبدیل به کاناپه شده بود. نقوش تزئینی کوچک و ظریف در قید جلویی زیر نشیمن گاه (بخش چوبی افقی چسبیده به پایه های جلو) و در تاج مبل به عنوان تزئینات استفاده می شد.
شزلونگ:
در این دوره شزلونگ بسیار رایج شد. شزلونگ ها در حقیقت بِرژِه هایی بودند که در دو جهت کشیده شده و یک یا دو تکه بودند. از شزلونگ‌های رایجی که در این دوره طراحی و ساخته می شدند شزلونگ دوشس، شزلونگ اوتومن(عثمانی)، شزلونگ سوفا و یا شزلونگ سلطان بودند.
چهارپایه:
یکی دیگر از آیتم های مهم این دوره چهارپایه ها بودند. این چهارپایه ها اغلب برای سرو غذا و یا استراحت گاه پای صاحبخانه و یا مهمانان مهمی که روی مبل ها می نشستند، استفاده می شد. در قید جلویی چهارپایه سبک لویی پانزدهم تزئینات کوچک و ظریف وجود داشت و پایه ها به سبک کابریوله بودند
دراور:
دراورها به کمدهای کشوداری که بیشتر در اتاق خواب ها استفاده میشد گفته می شود. دراور سبک لویی پانزدهم از چوب ماهون، گردو و گل رز منبت کاری شده همراه با روکش ورنی یا لاک ساخته می شد. سطح روی دراورها را با سنگ مرمر لب تراش می پوشاندند. در تزئینات این دراورها از فلز برنز طلاکاری شده و تراشیده خورده استفاده می شد. این دراورها با پایه‌های بلند و کمانی شکل همراه با دو کشوی روی هم قرار گرفته بسیار ظریف و مجلل بودند و مورد علاقه پادشاه و اشراف قرار می گفتند.
انواع میز:
در زمان لویی پانزدهم استفاده از میز غذاخوری به شکل امروزی هنوز وجود نداشت. پادشاه در آپارتمان های شخصی اش همراه با افراد خانواده یا دوستان نزدیک غذا می خورد و غذا روی میزهای کوچک چند نفره سرو می شد.
میز در سبک لویی پانزدهم سبک و قابل حمل بود. پایه ها به سبک کابریوله و بصورت منفرد ساخته می شدند و دیگر از اتصال پایه ها با هم در فرم “اچ” یا “ایکس” استفاده نمی شد. در این دوره در قسمت پایین پایه ها از نعلبکی برنز طلاکاری شده استفاده می شد و این مهم زیبایی خاصی به پایه میز می بخشید. امروزه هم بسیاری از تولید کنندگان مبلمان لوکس از تزئینات فلزی در پایه ها، کلاف ها و قید های میز و انواع مبل ها استفاده می کنند. در دوران لویی پانزده کلاف اصلی میز که زیر صفحه قرار داشت با نقوش روکوکو و با استفاده از تراش ( منبت کاری) تزئین می شد.
مولف و مترجم این مقاله : ساناز طایفه
